Uitverkoren – A.F.Th Van der Heijden

Het ziet eruit als een boek. Een wit omslag met op de voorkant een foto van een kleine trotse Tonio naast zijn signerende vader. Op de achterkant staat te lezen: ‘Uitverkoren, een noodzakelijk zusterboek bij Tonio, de requiemroman die zovelen wist te raken.’

Dit zusterboek van Tonio wekt enige verwarring op bij de lezer. Uitverkoren ziet er namelijk uit als een roman maar dat is het niet. Het is een bundeling van een novelle die aan de grondslag heeft gelegen van de roman Tonio en een aantal schriftelijke interviews die de auteur na verschijnen van het eerste boek heeft gegeven, een dankwoord bij de aanvaarding van de P.C. Hooft-prijs die A.F.Th. Van der Heijden in 2013 ontving. En tenslotte een nawoord. Juist uit dat nawoord blijkt waarom de novelle er zo nodig moest komen. Van der Heijden zegt hierin namelijk het volgende: ‘Ik vermoed dat Uitverkoren van meet af aan z’n eigen eenheid vormde, die zich niet zomaar in het grotere boek liet inpassen.’

ALS JE KIND STERFT
Voor degene die Tonio heeft gelezen lijkt de novelle echter meer een herhaling van wat hij eerder al gelezen heeft. In de novelle van ongeveer 26 gedrukte bladzijden vertelt de auteur over Tonio’s dood die er altijd is en hoe hij zichzelf de trap opjaagt om aan de roman Tonio te werken. Hij schrijft hoe ontredderd Mirjam en hij na de dood van hun verbindende schakel achterblijven alsof ze in een nieuwe werkelijkheid leven en hoe de emoties hen op de meest onverwachte momenten in de tang nemen. De kracht van de auteur is dat hij schijnbaar moeiteloos zijn gevoelens ontrafelt en een kleur geeft zodat de lezer enig idee krijgt van de afgrond waar ouders die hun kind verliezen boven staan.

VERLIES ALS GAVE?
Toch overvalt de lezer ook een gevoel van de leegte van een bestaan waarin de dood als een noodlottig ongeval iedereen kan overkomen en waarin dood dood is, al zegt de auteur dat niet met zoveel woorden. Het blijkt wel uit Van der Heijdens vergeefse pogingen om zijn zoon door letters, herinneringen en pijn voor het leven te behouden. De echte Tonio is voorgoed een leegte geworden. Herkenbaar maar ook wrang is dat de schrijver zichzelf steeds verantwoordelijk houdt voor de dood van Tonio omdat hij hem niet goed beschermd heeft. Opvallend dat hij eerst blijk geeft dat hij niet in ‘een christelijke God’ gelooft en dan later toch erkent dat de enige remedie tegen het verlies zou zijn om ‘het verlies als een gave te beschouwen, een van God gegeven talent […] en hiervan getuigen.’ Uiterst religieus taalgebruik, evenals de titel trouwens.

BLIJVEN LOPEN
Voor wie graag de andere kant wil weten van de impact van het verlies van de auteur op zijn leven geven de (niet-geredigeerde) interviews hier goed zicht op. (Hoewel deze interviews natuurlijk ook op een andere manier te achterhalen zijn.) De auteur spaart zichzelf niet en vertelt openhartig over wat het verlies hem en zijn vrouw Mirjam Rotenstreich gedaan heeft. Hoe ze doorgingen door gewoon te blijven lopen, hoe het hem weer lukte toch weer aan schrijven te denken. Hoe hij zelfs na Tonio zin kreeg zich weer met fictie bezig te gaan houden waarin hij de wereld ten minste naar zijn eigen hand kan zetten.

AA.F.Th Van der Heijden, Uitverkoren, 2014, De Bezige Bij, p. 174, ISBN 9789023486916, € 18,50

Tip. Lees ook mijn boekrecensie over Tonio, Een requiemroman